امروزه بورس همه‌گیرتر از قبل شده است و تقاضای مردم برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس بسیار افزایش یافته است. بسیاری از افرادی که به‌تازگی با بازار بورس آشنا شده‌اند سؤال می‌کنند که تعریف بورس چیست؟ جالب است بدانید، بورس انواع مختلفی دارد و مردم به شیوه‌های مختلف در بازار بورس معاملات خود را انجام می‌دهند. در این مقاله، شما با بازار بورس تهران و همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار تهران به‌طور کامل آشنا می‌شوید؛ اما برای آشنایی با این موضوعات ابتدا باید مفهوم بورس و بازار بورس را بهتر درک کنید.
بورس چیست؟
ایدۀ بازار بورس آنجایی شکل گرفت که تعدادی از بازرگانان اروپایی از فعالیت‌های تجاری خود ضرر کردند؛ این بازرگانان به دنبال راه‌حلی گشتند تا با استفاده از آن بتوانند جلوی ضرر را گرفته و یا آن را به حداقل برسانند. درنتیجه، تعدادی از بازرگانان عده‌ای را در فعالیت‌های تجاری خود شریک کردند تا با استفاده از سرمایه آن‌ها بتوانند مجدداً تجارت کرده و سود و زیان احتمالی را تقسیم کنند.
این روش موفقیت‌آمیز بود و پس‌ازآن، به‌مرورزمان باقی بازرگانان و تاجران نیز سعی می‌کردند تا فعالیت‌های تجاری خود را با استفاده از این روش ادامه داده و سرمایه خود را افزایش دهند. این روش، به‌خصوص برای افرادی که فعالیت‌های بزرگ اقتصادی انجام می‌دادند، بسیار مؤثرتر و بهتر پاسخ می‌داد.
به‌مرورزمان این روش قانونمند شد و در راستای آن، شرکت‌های سهامی تشکیل شدند. اولین بار، در سال ۱۳۵۳ میلادی در کشور روسیه، یک شرکت سهامی تصمیم گرفت کالاهای خود را بدون اینکه دور آفریقا بچرخاند، از شمال اروپا به شرق آسیا و کشور چین ببرد. بدیهی است که احتمال ضرر در این روش بسیار بالا بود. برای انجام این کار، تعدادی از تاجران سرمایه لازم را تأمین کردند و هر تاجر به نسبت سرمایه‌ای که شریک شده بود، در سود و زیان شرکت نقش داشت و با همین روش بود که این کار با موفقیت انجام شد.
سال‌ها بعد، با افزایش و گسترش مبادلات در اروپا، نیاز به سرمایه‌های زیادتر و شرکای بیشتر، افزایش یافت. برای این کار، نیاز بود تا مراکزی تشکیل شوند که با استفاده از آن‌ها بتوان بین سرمایه‌گذاران و سرمایه پذیران رابطه برقرار کرد. این مراکز تأسیس شدند و امروزه با نام بازار بورس شناخته می‌شوند.
همانند تمامی انواع بازارها، بازار بورس نیز مکانی برای خریدوفروش محسوب می‌شود. با این تفاوت که در بازارهای سنتی و یا فیزیکی، کالاهای فیزیکی مانند ساختمان، زمین، خودرو و یا انواع محصولات مختلف مبادله می‌شود؛ اما در بازارهای بورس، دارایی‌های مالی مانند اوراق مشارکت، سهام و یا سایر دارایی‌ها معامله می‌شوند.
شاید جالب باشد بدانید که در سراسر دنیا، بازارهای بورس انواع مختلفی دارند که بر اساس سازوکار هر یک از این بازارها، محصولات مالی مختلفی در آن‌ها معامله می‌شوند. در کشور ایران نیز، بازار بورس چند نوع مختلف دارد که در ادامه این مقاله، انواع بازار بورس تهران معرفی و تشریح شده‌اند.
انواع بازار بورس تهران
در حالت کلی، بازار بورس یک نهاد سازمان‌یافته است که در این سازمان، سهام شرکت‌ها و اوراق مختلف خریدوفروش می‌شوند. بازار بورس هر کشور، یکی از ارکان اساسی بازار سرمایه آن کشور محسوب می‌شود و محلی برای جمع‌آوری منابع مالی و تخصیص بهینه سرمایه است. درواقع، سرمایه‌های راکد کشور از طریق بازار بورس و سرمایه به بخش‌هایی که به منابع مالی نیاز دارند، اختصاص پیدا می‌کند.
تمامی قیمت‌ها در بازار بورس شفافیت دارند و به‌درستی کشفِ قیمت می‌شود. درنتیجه، می‌توان گفت مهم‌ترین هدف بازار بورس و سرمایه، تأمین نقدینگی برای شرکت‌ها و فعالان اقتصادی است و با استفاده از این بازار، علاوه بر اینکه، سرمایه‌های راکد به سمت حوزه‌هایی که منابع مالی نیاز دارند، هدایت خواهند شد، ریسک سرمایه‌گذاری نیز کنترل و مدیریت می‌شود.
بازار بورس این امکان را برای تمامی مردم فراهم می‌کند تا بتوانند در فعالیت‌های اقتصادی کشور مشارکت کرده و سود کسب کنند. درواقع، این بازار واسطه‌ای میان افراد دارای سرمایه و مشتاق به سرمایه‌گذاری و افرادی که برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری خود به منابع مالی نیاز دارند، محسوب می‌شود.
انواع مختلف بورس ازجمله بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی، بورس ارز و… در جهان وجود دارد؛ اما در کشور ایران، تاکنون بازارهای بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی راه‌اندازی شده‌اند و فعالیت می‌کنند؛ اما بورس ارز که غالباً یکی از بورس‌های مهم در کشورهای مختلف جهان محسوب می‌شود، تاکنون در بازار بورس ایران راه‌اندازی نشده است.
در ادامه به تشریح مختصر هر یک از انواع بازار بورس در کشور ایران پرداخته‌ایم.
بازار بورس اوراق بهادار تهران
به‌طورقطع می‌توان گفت بیشتر سرمایه‌گذارانی که در بازار بورس فعالیت می‌کنند، در این بخش از این بازار فعال هستند و درواقع، هر زمان از بورس و بازار سهام صحبت به میان می‌آید، منظور همین بازار بورس اوراق بهادار است. در بازار بورس اوراق بهادار سهام شرکت‌ها و یا سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خریدوفروش می‌شوند.
در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۴۵، قانون تأسیس بورس اوراق بهادار تهران به تصویب رسید و ۸۳ سال از فعالیت سازمان بورس اوراق بهادار تهران می‌گذرد؛ با این اوصاف می‌توان گفت این روش از بورس، پیشکسوت انواع بازارهای بورس کشور محسوب می‌شود.
در گذشته در بازار بورس، معاملات بسیار کمی انجام می‌گرفت؛ اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و با فراگیر شدن دنیای اینترنت، سازوکار معاملات در بورس تغییر کرده است و در حال حاضر، شما با استفاده از یک رایانه و یا حتی یک تلفن همراه نیز می‌توانید، معامله بورسی انجام دهید. به‌این‌ترتیب، شما می‌توانید در بورس اوراق بهادار تهران، معامله سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در این سازمان را دنبال کنید.
لازم است بدانید که تمام معاملات بورسی از طریق کارگزاری و به‌واسطه کدهای معاملاتی (کد بورسی) انجام می‌شود. درنتیجه، به‌منظور دنبال کردن معاملات بورسی، شما باید ابتدا در سامانه سجام و کارگزاری‌های مورد تأیید سازمان بورس ثبت‌نام کنید تا کد بورسی یا همان کد معاملاتی خود را دریافت کنید.
شرکت‌هایی که در بازار بورس پذیرفته می‌شوند نیز بر اساس شاخص‌های مختلفی رتبه‌بندی و خریدوفروش می‌شوند و شما می‌توانید سهام هر شرکتی را که تمایل داشتید، به‌سادگی و تنها با داشتن یک کد بورسی خریداری کنید. برای معامله در بازار بورس و اوراق بهادار تهران، توصیه می‌شود هیچ‌گاه بدون پیش‌زمینه اقدام نکنید و قبل از آن، حتماً به تحلیل و نمودارهای تکنیکال نمادهای بورس توجه داشته باشید.
در حال حاضر، معاملات بورسی در روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته در ساعات ۹ الی ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. پیشگشایش بازار و ثبت سفارش نیز از ساعت ۸:۴۵ الی ۹ صورت می‌گیرد و در روزهای تعطیل رسمی، بازار بورس نیز تعطیل است.
اگر بخواهیم این بخش را در یک پاراگراف خلاصه کنیم، باید بگوییم بازار بورس و اوراق بهادار تهران، بازاری است که در آن، دارایی‌های مالی شرکت‌ها از قبیل، سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و یا سایر اوراق بهادار معامله‌شده و بازار آن، به‌طور رسمی و دائمی در محل مشخصی تشکیل می‌شود.
تفاوت بازار اول و بازار دوم بورس
بازار بورس اوراق بهادار تهران خود دو نوع بازار مختلف دارد که با نام بازار اول بورس و بازار دوم بورس شناخته می‌شوند. تفاوت این دو بازار در قوانین آن‌هاست. درواقع، یک شرکت برای اینکه بتواند دارایی‌های مالی خود را در تابلوی بازار اوراق بهادار اول ثبت کند، باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری را نسبت به بازار اوراق بهادار دوم پشت سر بگذارد.
معیارهای پذیرش در تابلوهای اول و دوم بازار بورس اوراق بهادار تهران عبارت‌اند از:
|
ردیف |
قانون الزامی برای شرکت‌ها |
تابلوی اصلی بازار اول |
تابلوی فرعی بازار اول |
بازار دوم |
|
۱ |
حداقل مبلغ سرمایه ثبت‌شده |
۱۰۰۰ |
۵۰۰ |
۲۰۰ |
|
۲ |
حداقل درصد سهام شناور |
۲۰ |
۱۵ |
۱۰ |
|
۳ |
حداقل تعداد سهامداران |
۱۰۰۰ |
۷۵۰ |
۲۵۰ |
|
۴ |
حداقل درصد حقوق صاحبان سهام |
۳۰ |
۲۰ |
۱۵ |
|
۵ |
حداقل قیمت بازار سهام به ریال |
۱۰۰۰ |
۱۰۰۰ |
– |
در حال حاضر، دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌ها در بازار بورس نیز مثبت و منفی ۵ درصد است.
اهداف کلان بازار بورس اوراق بهادار تهران را نیز می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیت‌های مولد اقتصادی
- گسترش و تعمیق بازار با بهره‌گیری از فناوری‌ها و فرآیندهای مدرن و کارآمد
- توسعه مستمر دارایی‌های فکری و سرمایه‌های انسانی شرکت
- به کار گرفتن مقررات و روش‌های مؤثر به‌منظور حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
- توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری و سهامداری در کشور ایران
- رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در معاملات با ذی‌نفعان و کلیه همکاری‌ها
- توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
بازار بورس کالا
همان‌طور که از نام این بازار پیداست، شما می‌توانید در بورس کالا، سهام کالاهای مختلف را خریداری کنید. درواقع، بورس کالا بازاری منسجم است که در آن عده زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند. فعالیت بورس کالا از سال ۱۳۸۶به‌طور رسمی در کشور آغاز شده است.
در بازار بورس کالا، در اغلب موارد کالاهای خام و فرآوری نشده اعم از فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و… معامله می‌شوند.
بورس کالا برای معامله هر یک از این کالاها، بازاری به نام خود کالا راه‌اندازی کرده است؛ به‌عنوان‌مثال، بازار بورس نفت، مخصوص معامله و خریدوفروش نفت است.
یکی از مزایایی که بازار بورس کالا دارد، این است که نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار روی آن نظارت دارند؛ به‌این‌ترتیب، تمامی افرادی که در این بازار فعالیت می‌کنند، اعم از تمامی تولید کنندگان، مصرف‌کنندگان و تاجران کالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بازار بورس کالا برخوردار می‌شوند.
برای افرادی که قادر به تحمل ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها نیستند و یا برای افرادی که می‌خواهند از نوسانات قیمت استفاده کنند و سود خود را به حداکثر برسانند، بازار بورس کالا بسیار مناسب است و معامله در این بازار به این افراد بسیار توصیه می‌شود.
در بازار بورس کالای تهران، انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله عبارت‌اند از:
- قراردادهای نقدی
- قراردادهای سلف و سلف استاندارد
- قرارداد نسیه
- قرارداد آتی
- قراردادهای اختیار معامله
- صندوق‌های سرمایه‌گذاری (مبتنی بر طلا)
- گواهی سپرده کالایی
بازار بورس کالا با هدف، قانونمندسازی و یکپارچه کردن بازار به‌منظور تسهیل مبادلات کالایی، کشف قیمت کالاها بر اساس عرضه و تقاضا، کنترل ریسک معاملات کالاها و محصولات و همچنین امکان انجام معاملات به‌صورت نقد، نسیه و یا مشتقه، تشکیل شده است.
بازار بورس انرژی
آخرین بازار بورس در تالار بورس ایران، بورس انرژی است. بورس انرژی، مکانی برای معاملات حامل‌های انرژی به‌عنوان دارایی پایه محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۱ بازار بورس انرژی با هدف فراهم کردن بازاری متشکل، قانونمند و رقابتی به‌منظور کشف منصفانه قیمت حامل‌های انرژی راه‌اندازی شد.
امروزه بورس انرژی، مرجعی برای قیمت‌گذاری‌های انرژی در سطح منطقه محسوب می‌شود که با نقد شوندگی و رقابت‌پذیری بالایی همراه است. علاوه بر آن، بازار بورس انرژی به دنبال راهی است تا بتواند محصولات استراتژیک منطقه مانند نفت و میعانات را قیمت‌گذاری کرده و به مرجعی در این زمینه تبدیل شود.
دارایی‌های مالی مانند ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی ازجمله قراردادهای مشتقه و همچنین اوراق سلف، با دارایی‌های قابل معامله در بازار بورس انرژی اعم از دارایی‌های فیزیکی مانند نفت، گاز، بنزین و…، همگام و موازی شده و به همین جهت، می‌توان گفت بازار بورس انرژی دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه را شامل می‌شود.
عرضه‌کنندگان بخش فیزیکی بورس انرژی ایران، شامل پالایشگاه‌ها، شرکت‌های پتروشیمی و نیروگاه‌های کشور هستند که به شبکه سراسری متصل می‌باشند. در بازار مشتقه بورس انرژی ایران نیز، تمامی این عرضه‌کنندگان می‌توانند برای تأمین منابع مالی، اوراق خود را به‌صورت سلف به فروش بگذارند. درواقع، تفاوت بارز دو بازار فیزیکی و مشتقه بورس انرژی ایران، در این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می‌گیرند؛ درصورتی‌که در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالاهای انرژی خریدوفروش می‌شوند.
در بازار داخلی بورس انرژی، در تمامی حوزه‌ها به اشخاص حقوقی اجازه دریافت کد داده می‌شود و این اشخاص می‌توانند در این بازار معامله و خریدوفروش انجام دهند. در بازار بین‌المللی بورس انرژی نیز، اشخاص حقوقی و حقیقی تنها بسته به یک سری شرایط خاص، حق خرید از این بازار را دارند. از طرفی، انجام معامله در بازار بورس انرژی یک سری شرایط خاص و ویژه دارد و مشتریان حقیقی، امکان خرید در بازار فیزیکی را نخواهند داشت. علاوه بر آن، عرضه‌کنندگان و خریداران در بازار بورس انرژی، به‌منظور دریافت کد معاملاتی، باید ویژگی‌ها و مدارک لازم متفاوت‌تری نسبت مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار، داشته باشند.
در معاملات بازار بورس انرژی، حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد قیمت معامله به‌صورت پیش‌پرداخت از مشتری دریافت شده و مابقی مبلغ نیز برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بین‌المللی تا ۵ روز کاری پس از ثبت سفارش و خرید دریافت می‌شود.
درنتیجه، بورس انرژی می‌تواند یک نوع بورس کالا باشد که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی (حامل‌های انرژی نفت، گاز، برق و…) و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهایی که ذکر شد، در بازار آن وجود دارد. مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی بورس انرژی را ندارند و عرضه‌کنندگان و خریداران حقوقی نیز باید ویژگی‌ها و مدارک خاصی برای دریافت کد معاملاتی داشته باشند تا بتوانند در این بازار فعالیت کنند.
ضرورت یادگیری بورس
برخی افراد به دنبال سرمایه‌گذاری در یک فضایی هستند که بازدهی مناسبی داشته باشد و برخی افراد نیز، تنها به دنبال شغل دوم می‌گردند. دنیای بورس برای این هر دوی این افراد بسیار مناسب است و امروزه تعداد زیادی از مردم برای داشتن شغل و درآمد دوم، در بازار بورس فعالیت کرده و غالباً سود بالایی نیز از این بازار دریافت می‌کنند.
در کشور ایران دیدگاه و نگرش اکثر مردم به بازار بورس منفی است و غالباً تمامی افراد تصور می‌کنند که بورس ریسک بالایی داشته و ممکن است به‌یک‌باره سرمایه خود را در ابن بازار از دست بدهند؛ درصورتی‌که این دیدگاه و تصور کاملاً غلط است؛ بخصوص برای بازار بورس تهران که محدودیت دامنه نوسانات قیمت در آن، تنها ۵ درصد است.
از طرفی، سرمایه‌گذاری در کشور ایران برای حفظ ارزش پول و برای تمامی مردم، اهمیت زیادی دارد. متأسفانه تورم در کشور ما تقریباً بالاست و اقتصاد کشور ثبات ندارد، به همین دلیل افراد باید به دنبال گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشند تا در درجه اول، از بی‌ارزش شدن پول خود جلوگیری کنند. برای دستیابی به این هدف نیز سرمایه‌گذاری در بورس بهترین گزینه است.
مزایای سرمایه‌گذاری در بورس برای افراد
-
کسب درآمد از طریق بورس
درصورتی‌که فرد به‌صورت آگاهانه و با توجه به تجزیه‌وتحلیل مالی، در بورس سرمایه‌گذاری کند، هم سود نقدی (DPS) دریافت می‌کند و هم قیمت سهام که همان سرمایه فرد است، افزایش پیدا خواهد کرد و فرد از هر دو طریق درآمد خوبی کسب خواهد کرد.
-
وجود امنیت و شفافیت در سرمایه‌گذاری در بورس
یکی از مهم‌ترین مزایای بورس، امنیت در سرمایه‌گذاری در این بازار است و فرد با فعالیت در بازار بورس، از حمایت قانون و مقررات برخوردار می‌شود. همچنین شرکت‌هایی در این بازار فعالیت می‌کنند، موظف هستند کلیه اطلاعات پراهمیت خود اعم از تمام اطلاعات مالی و برنامه‌هایشان را به سازمان بورس اعلام کنند و فرد سرمایه‌گذار از این طریق می‌تواند شرکتی که می‌خواهد در آن سرمایه‌گذاری کند را، بهتر شناسایی کند.
-
حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم
همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، ارزش پول به‌مرورزمان کاهش پیدا می‌کند و با توجه به میزان تورم موجود، درصورتی‌که افراد پول خود را در محل مناسبی سرمایه‌گذاری نکنند، ارزش آن پول به‌شدت کاهش پیدا خواهد کرد. در این صورت، افراد می‌توانند با خرید سهام یک شرکت در بازار بورس، ارزش پول خود را حفظ کرده و حتی به نسبت سهمی که خریداری کرده‌اند، در منافع شرکت اعم از دارایی‌ها و سود و زیان آن سهیم باشند. بدیهی است که به‌مرورزمان، ارزش دارایی‌های شرکت متناسب با تورم افزایش می‌یابد و علاوه بر آن، شرکت در قبال فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد، سود قابل قبولی دریافت می‌کند. درنتیجه، افراد با خرید سهام این شرکت‌ها می‌توانند سرمایه خود را در مقابل تورم حاکم بر کشور حفظ کنند.
-
قابلیت نقد شوندگی
یک دارایی خوب، باید قابلیت نقد شوندگی داشته باشد؛ یعنی فرد با داشتن آن دارایی، هر زمان که تمایل داشت، بتواند آن را سریع به پول نقد تبدیل کند. این ویژگی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و مزیت‌های بورس است که افراد زیادی به‌واسطه همین مزیت، به بازار بورس جذب شده‌اند.
علاوه بر تمامی این موارد، سرمایه‌گذاری در بازار بورس، در رونق اقتصادی کشور نیز بسیار مؤثر است؛ زیرا با استفاده از آن منابع مالی موردنیاز شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به‌منظور توسعه فعالیت‌ها تأمین می‌شود و درنتیجه آن، رونق کسب‌وکار، اشتغال‌زایی و رشد و شکوفایی اقتصاد در کشور را شاهد خواهیم بود.
مزایای ورود به بازار بورس برای شرکت‌ها
شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که شرکت‌ها چرا باید در بازار بورس حضور پیدا کنند و درواقع، مزایای ورود به بازار بورس برای شرکت‌ها چیست؟
- تمامی شرکت‌ها، اعم از شرکت‌های سهامی عام و خاص، با ورود به بازار بورس از معاف‌های مالیاتی برخوردار می‌شوند. درواقع، شرکت‌هایی که در بورس فعالیت می‌کنند تا زمانی که در لیست سازمان بورس و اوراق بهادار باشند، می‌توانند نسبت به نرخ مقطوع مالیات، از حداقل ۱۰ معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند.
- شرکت‌ها با ورود به بازار بورس، بسیار ساده‌تر می‌توانند افزایش سرمایه انجام دهند؛ زیرا در خارج از دنیای بورس، برای افزایش سرمایه و تأمین منابع مالی جدید، مجبور می‌شوند به دنبال شرکای جدید باشند و همین امر غالباً هزینه‌های مرتبط با توسعه را افزایش خواهد داد.
- بر اساس قانون تجارت، شرکت‌های سهامی عام که در بازار بورس فعالیت می‌کنند، می‌توانند اوراق قرضه منتشر کنند و بدیهی است که حضور در بازار بورس این امر را ساده‌تر می‌کند.
- ارزش واقعی شرکت با ورود به بازار بورس، افزایش می‌یابد.
- ورود شرکت‌ها به بازار بورس و در کنار آن، عبور از فیلترهای نظارتی و کنترلی، باعث می‌شود که شرکت‌ها وجهه و اعتبار زیادی کسب کنند.
تالار بورس تهران
تالار بورس، یکی از مؤلفه‌های اصلی بازار بورس است که کارگزاران در این تالار به خریدوفروش سهام می‌پردازند. برای آگاهی مردم نیز در این تالار، تابلویی قرار می‌گیرد که نشان‌دهنده قیمت لحظه‌ای هر سهام خواهد بود. تالار بورس تهران به دو بخش مختلف تقسیم می‌شود:
- تالار فرعی بورس: شرکت‌ها ابتدا در این تالار پذیرفته‌شده و طبق یک سری قوانین، مورد آزمایش قرار می‌گیرند. درصورتی‌که توانستند خود را با قوانین وفق دهند، در تالار اصلی بورس پذیرفته می‌شوند.
- تالار اصلی بورس: آن دسته از شرکت‌هایی که توانسته‌اند خود را با قوانین سازمان بورس وفق دهند، به این تالار راه پیدا می‌کنند.
انواع روش‌های سرمایه‌گذاری در بازار بورس
سرمایه‌گذاری در بازار بورس، در حالت کلی، به دو شیوه مختلف انجام می‌شود:
-
سرمایه‌گذاری در بورس به‌صورت مستقیم
درصورتی‌که فرد نزد کارگزاری‌ها حساب باز کند و به‌صورت مستقیم به خریدوفروش سهم اقدام کند، می‌توان گفت به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کرده است. در روش سرمایه‌گذاری مستقیم افراد می‌توانند به‌صورت آنلاین از طریق اینترنت و یا به‌صورت تلفنی، به خریدوفروش سهام شرکت‌های حاضر در بورس، اقدام کنند.
برای استفاده از این روش، فرد باید در بازار سرمایه حرفه‌ای باشد و از ابزارهای معامله‌گری و سازوکار بورس نیز شناخته کافی داشته باشد. افراد غیرحرفه‌ای و افرادی که مهارت و اطلاعات لازم را در این زمینه ندارند، نباید به‌صورت مستقیم در بورس سرمایه‌گذاری کنند؛ زیرا ریسک و چالش‌های حضور در بورس را افزایش می‌دهند.
-
سرمایه‌گذاری در بورس به‌صورت غیرمستقیم
در این روش، به‌جای اینکه خود فرد بازار را رصد کند و مستقیماً به خریدوفروش سهام در بازار بورس بپردازد، به افراد آگاه و متخصص در این زمینه مراجعه می‌کند. افرادی که درزمینهٔ بورس مهارت و تخصص دارند، می‌توانند به این فرد کمک کنند تا سرمایه خود را در حوزه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کند.
افرادی که زمان لازم برای یادگیری اصول و روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس را ندارند، برای رسیدن به سود و کسب درآمد مطلوب از بورس، روش سرمایه‌گذاری به‌صورت غیرمستقیم از طریق افراد متخصص و با مهارت در این بازار، بسیار مؤثر و کارآمد است. در این صورت، ریسک سرمایه‌گذاری به‌شدت کاهش می‌یابد.
سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نیز، خود به دو شیوه انجام می‌شود:
- سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری
- سرمایه‌گذاری در بورس از طریق سبدگردان‌ها (سبدگردانی اختصاصی در بورس)
در سامانه شرکت مدیریت فناوری اطلاعات بورس، اطلاعات تابلوی نمادهای معاملاتی تمامی شرکت‌ها لیست شده است. درنتیجه، افراد برای بررسی اطلاعات مربوط به تابلو مانند قیمت، تعداد معاملات، ارزش بازاری شرکت، تعداد سهام، درصد شناوری سهام، سهامداران حقوقی عمده و سایر اطلاعاتی از این قبیل، می‌توانند به این سایت مراجعه کنند.
سامانه جامع اطلاعات شرکت‌های فهرست شده در بورس با نام کدال نیز، برای دریافت اطلاعات مربوط به عملیات شرکت‌ها مانند مقادیر و نرخ‌های فروش، سود خالص و ناخالص عملیاتی و سایر اطلاعاتی از این قبیل، است که فرد با مراجعه به این سامانه می‌تواند این اطلاعات را دریافت کند.
نکات موردتوجه برای سرمایه‌گذاری در بورس
درصورتی‌که به‌تازگی فعالیت خود را در بازار بورس آغاز کرده‌اید و یا می‌خواهید، در آینده‌ای نزدیک در این بازار سرمایه‌گذاری کنید، نکات زیر را مدنظر داشته باشید:
- همیشه یک برنامه و هدف مشخص برای خود تعیین کنید. استراتژی موردنظر خود را انتخاب کرده و در طول سرمایه‌گذاری، به این استراتژی پایبند باشید. درواقع، هدفتان از ورود به دنیای بورس و رویکرد موردنظرتان را تعیین کنید.
- به‌جای خرید و داشتن یک سهم، سبد سهام داشته باشید. در این صورت سرمایه‌تان به‌مراتب، در معرض ریسک پایین‌تری قرار می‌گیرد. سعی کنید، در سبد سهام خود از صنایع مختلف، یک نماد خوب داشته باشید.
- در خریدوفروش سهام به قیمت‌های روزانه توجه نکنید و درواقع تحت تأثیر آن‌ها قرار نگیرد. دقت کنید که همواره تحلیل‌های خود را بر اساس وضعیت بنیادی یا تکنیکال شرکت انجام دهید.
- مهم‌ترین اصل در سرمایه‌گذاری، خرید با کمترین قیمت و فروش با بیشترین قیمت است. به تحرکات بازار توجه نشان ندهید و تنها به تحلیل‌ها و استراتژی خود دقت کرده و به آن‌ها عمل کنید.
- در هیچ شرایطی، موج خریداران سهام را دنبال نکنید. برخی از افراد و شرکت‌ها، تنها به دنبال جذب خریداران مبتدی و فروش سهام با بالاترین قیمت به آن‌ها هستند. درصورتی‌که تصور می‌کنید سهامتان را بدون هیچ تحلیلی، در قیمت بالایی خریداری کرده‌اید، قبل از اینکه بیشتر ضرر کنید، سهام را بفروشید.
- تنها به رسانه‌ها و اخبار بورس اکتفا نکنید و از منابع مختلف و تحلیل‌گرانی که درزمینهٔ بورس خبره هستند، کمک بگیرید.
- انتظار نداشته باشید سرمایه‌تان، در مدت‌زمان کوتاه چندین برابر شود. این یک انتظار نامعقول است که شما را به انجام خریدوفروش‌های عجولانه ترغیب می‌کند و باعث ضرر و زیان خواهد بود.
- درصورتی‌که برای امور دیگر، به سرمایه خود نیاز دارید، به‌هیچ‌عنوان در بورس سرمایه‌گذاری نکرده و با برای سرمایه‌گذاری در بورس هیچ‌گاه از کسی قرض و یا وام دریافت نکنید.
- در تمامی شرایط، توصیه می‌شود که مقداری نقدینگی داشته باشید و تمامی سرمایه خود را به خرید سهام و سرمایه‌گذاری در بورس اختصاص ندهید.
اصطلاحات رایج بازار بورس ایران
همان‌طور که خواندید، لازمه فعالیت در بورس، مطالعه و خواندن تحلیل‌های کلی بازار بورس و تحلیل‌های خبری در این زمینه است. در این صورت، ممکن است به‌صورت متعدد با اصطلاحات بورس مواجه شوید و معنای آن‌ها را ندانید. در ادامه برخی از پرکاربردترین اصطلاحات بورس معرفی شده‌اند:
- EPS: سودی که سرمایه‌گذار برای هر سهم دریافت می‌کند. برای این منظور، کل سود پس از کسر مالیات به تعداد سهام تقسیم شده و سود هر سهم به دست می‌آید.
- EPS پیش‌بینی‌شده: سود هر سهم است که شرکت برای سال مالی پیش رو پیش‌بینی می‌کند.
- EPS تحقق‌یافته: سود هر سهم است که در دوره مالی گذشته به هر سهم تعلق گرفته است.
- EPS تعدیل‌شده: تعدیل کردن به این معناست که پس از بررسی‌های انجام‌شده مشخص می‌شود که سود سهم کمتر و یا بیشتر از مبلغ پیش‌بینی‌شده، درآمده است. درواقع، شرکت‌ها در ابتدای هر سال مالی، EPS خود را پیش‌بینی می‌کنند، درصورتی‌که این EPS در پایان سال کمتر و یا بیشتر از مقدار پیش‌بینی به دست آید، به آن EPS تعدیل‌شده گفته می‌شود.
- DPS: مقدار سودی که شرکت بین سهامداران تقسیم می‌کند و به‌طور نقدی به دست هر سهامدار می‌رسد.
- درآمد باقی‌مانده: بخشی از درآمد شرکت است که بین سهامداران تقسیم نمی‌شود و به‌عنوان سود انباشته به‌منظور رشد شرکت و یا استفاده در موارد ضروری، در حساب شرکت نگه‌داری می‌شود. این اصطلاح با نام سود تقسیم‌نشده، مازاد درآمد و یا ذخیره درآمد نیز شناخته می‌شود.
- سهم بازار: این اصطلاح نشان‌دهنده سهم یا درصد فروش محصولات شرکت در مقایسه با کل فروش آن محصول توسط سهم تولیدکنندگان است.
- نماد معاملاتی باز: پس‌ازاینکه شرکت‌های سهامی عام در بازار بورس پذیرفته می‌شوند، به‌منظور معامله اوراق سهام آن‌ها در بازار بورس، باید نماد معاملاتی‌شان در تابلو بورس، باز شود. درنتیجه، پس‌ازاینکه نماد معاملاتی شرکت باز شد، خریدوفروش سهام به‌طور مرتب و روزانه انجام خواهد گرفت.
- نماد معاملاتی بسته: در شرایطی که مدیران شرکت می‌خواهند در اصول اساسی شرکت تغییراتی ایجاد کنند، نماد معاملاتی شرکت در تابلوی بورس بسته‌شده و امکان معامله سهام متوقف می‌شود.
- مدیریت قیمت: هر سهم شرکت به‌صورت روزانه، می‌تواند تا حد مشخصی افزایش یا کاهش قیمت داشته باشد.
- نوسان نامحدود در روزهای خاص: اولین روز معامله پس از برگزاری مجمع عمومی عادی سالیانه، اولین روز معامله پس از تصویب افزایش سرمایه و اولین روز معامله پس از انتشار تعدیل EPS شرکت با بیش از ۱۰ درصد تغییر، روزهای خاص محسوب می‌شوند و قیمت سهام در این روزها می‌تواند به‌صورت نامحدود نوسان داشته باشد.
- سهام فعال: سهامی است که به‌طور مکرر و روزانه مورد معامله قرار می‌گیرد.
- سهام نیمه فعال: سهامی است که کمتر از سهام فعال معامله می‌شود. سهام شرکت‌های بزرگ و مهم باید فعال باشند و به همین دلیل، در معرض تغییرات ناگهانی قیمت قرار می‌گیرند.
- سهام غیرفعال: برای این سهام، به‌سختی خریدار یا فروشنده پیدا می‌شود و اختلاف بین خریدوفروش سهام غیرفعال، معمولاً بسیار زیاد است. این نوع سهام در شمار سهام شرکت‌ها ذکر می‌شود اما به‌ندرت در بازار بورس مورد معامله قرار می‌گیرد.
- بازار حساس: بازاری است که به تحولات سیاسی و اقتصادی، مانند بودجه سالانه، حذف یا مقررات نظارت بر قیمت‌ها، رشد نامطلوب صنعتی، تغییر دولت و یا امثال آن، به‌شدت واکنش نشان می‌دهد.
- بازار ضعیف و یا کم رونق: بازاری است که در آن خریداران کمی حضور دارند و در این بازار، قیمت با کمی فشار، فروش رو به تنزل می‌گذارد.
- افزایش سرمایه: روشی است که غالباً به‌منظور تأمین منابع مالی جدید شرکت برای انجام طرح‌های توسعه صورت می‌گیرد و خود شامل انواع مختلفی است؛ افزایش سرمایه با روش صرف سهام، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و افزایش سرمایه از محل سود انباشته.
نتیجه‌گیری
مبحث بورس و بازار سرمایه، بسیار وسیع است و شما به‌عنوان سرمایه‌گذار، درصورتی‌که می‌خواهید در دنیای بورس فعالیت کرده و از این طریق، کسب درآمد داشته باشید، باید همواره دانش خود را در این زمینه افزایش دهید.
در این مقاله، اطلاعات لازم برای آشنایی با بازار بورس تشریح شد و شما توانستید با اصطلاحات رایج آن آشنا شوید. دانستن این اطلاعات، برای افرادی که به‌تازگی وارد دنیای بورس شده‌اند و یا می‌خواهند فعالیت خود را به‌عنوان یک سرمایه‌گذار در بازار بورس آغاز کنند، بسیار ضروری است.
سرمایه‌گذاری یک مهارت است و مهارت‌ها نیاز به یادگیری دارند. درنتیجه می‌توان گفت، سرمایه بدون دانش، نمی‌تواند موفقیت شما را در بازار بورس تأمین کنید؛ زیرا درصورتی‌که بدون شناخت لازم از بازار، معاملات سرمایه انجام شود، نه‌تنها فرد دچار زیان و حتی از دست رفتن سرمایه می‌شود، بلکه بازار سهام دچار رفتارهای هیجانی شده و درنهایت آسیب می‌بیند. به همین دلیل، گفته می‌شود، آموزش مهارت بورس، پیش‌نیاز اصلی سرمایه‌گذاری در این بازار است. شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، هر چه بیشتر تحلیل بازار بورس را آموزش ببینید و مطالعه کنید، بهتر می‌توانید در این بازار معاملات حرفه‌ای انجام دهید.